De draagconstructie heeft een groot aandeel in de milieulast van een gebouw. Rob Stark, directeur van IMd Raadgevende Ingenieurs, liet in zijn lezing ‘Lang leve(n) betonnen gebouwen!’ op het Beton Event aan de hand van een aantal voorbeelden zien welke ontwerpstrategieën mogelijk zijn om die milieulast te beperken.
Vanuit milieu- en circulariteitsoogpunt kun je gebouwen het beste zo lang mogelijk laten staan. Om dat mogelijk te maken is het soms nodig de functie in het gebouw te wijzigen. Door slimme constructieve ingrepen of toevoegingen is zo’n herbestemming vaak goed mogelijk.
Voorbeelden zijn Tijdelijke Huisvesting Tweede Kamer, het voormalige Shell-kantoor Park Hoog Oostduin en Parkeergarage Wega.punt. Bij dit laatste project wordt een voormalig pand van de politieacademie omgebouwd tot parkeergarage. Deze aanpassing is zo ontworpen dat die omkeerbaar is: de parkeergarage kan later relatief eenvoudig weer worden veranderd in kantoorruimte. Ook de toegevoegde bouwvolumes kunnen vrij simpel worden ingezet als kantoor, maar eventueel ook worden gedemonteerd.
Als je toch nieuw moet bouwen, kan het interessant zijn gebruik te maken van bestaande elementen, door IMd ‘donormateriaal’ genoemd. Stark noemt het project BioPartner 5. Door een aantal aanpassingen in het ontwerp kon in het grootste gedeelte van de staalconstructie hergebruikt constructiestaal worden toegepast, geoogst uit een nabijgelegen onderwijsgebouw van de universiteit van Leiden.
Ook voor beton is hergebruik op dit niveau mogelijk. Veel kennis en ervaring wordt momenteel opgedaan bij het Circulair Centrum in Heerde waar betonnen wanden en vloeren uit het oude provinciehuis van Arnhem worden ingezet.
Wanneer hergebruik niet mogelijk is dan is een succesvolle strategie het verlengen van de levensduur door een gebouw flexibel indeelbaar te maken. Het beste daarvoor leent zich volgens Stark een kolommenstructuur met een vlakke vloer. Die opbouw biedt de meeste ruimte aan toekomstige functieaanpassingen, een uitgangspunt dat is toegepast bij een onderwijsgebouw van de Hogeschool Utrecht.
Tot slot noemt Stark de mogelijkheid een gebouw zodanig te ontwerpen dat het demontabel is, zodat elementen kunnen worden hergebruikt of, nog beter, het gebouw zijn geheel elders opnieuw kan worden opgebouwd. Mooi voorbeeld van dit laatste is de Tijdelijke Rechtbank Amsterdam. Het gebouw is momenteel, na circa vijf jaar na de bouw, gedemonteerd en wordt opnieuw opgebouwd als Techbank in Enschede. Om dit mogelijk te maken is in het ontwerp veel aandacht besteed aan een slimme detaillering.
In het ontwerpproces is dus van alles mogelijk om de milieulast van een gebouw te minimaliseren. Wat de juiste keuze is, is niet bij iedere opgave hetzelfde. Soms zijn doelen tegenstrijdig. Het is belangrijk daarbij goed na te denken over de mogelijkheden van het gebouw in de toekomst. Moet je bijvoorbeeld het materiaalgebruik optimaliseren of investeer je wat extra om de levensduur te verlengen? Of nog beter: kan dit samen gaan? Het is van belang tijdig en met de juiste partijen over dit soort vraagstukken na te denken.
Foto: Twee derde van de constructie van BioPartner 5 bestaat uit hergebruikt constructiestaal (foto: René de Wit)
Een enorm scherm rondom de kolenopslagen op het terrein van Tata Steel IJmuiden vermindert de stofneerslag in de omgeving van de fabriek. Dit scherm dat fungeert als windbreker is maar liefst 18 m hoog en in totaal bijna 1 km lang.
Alliander Westpoort heeft zowel de vakprijs als publieksprijs van de Amsterdamse Architectuurprijs AAP 2024 gewonnen.
Voor de constructie van het nieuwe Ashram College zijn hout, staal en beton slim gecombineerd.